شاید شما نیز به یاد دارید که در دوران نوجوانی، احساس درد در پاهایتان شما را آزار می‌داد. ممکن است فرزند شما هم در سنین۳ تا۴ سالگی یا در دوران نوجوانی از ناحیه پا دچار ناراحتی شود. اما دردهایی که به آن درد رشد می‌گویند، تا چه اندازه خطرناک می‌توانند باشند؟ و چه اقداماتی می‌تواند به تخفیف این دردها کمک کند؟
درد رشد نوعی از دردهای ناامن و گذرا است که برخی از کودکان قبل از آغاز سن مدرسه یا در زمان نوجوانی آن را در هر دو پا احساس می‌کنند. این نوع درد اغلب در عصر و قبل از خواب بروز می‌کند و ممکن است موجب بیداری ناگهانی کودک در شب شود. معمولاً این دردها در سنین۳ تا۴ سالگی آغاز می‌شوند و ممکن است در دوره‌های سنی دیگر مانند۸ تا۱۲ سالگی مجدداً به وجود آیند.
درد رشد چگونه پدید می‌آید؟
درد رشد به عنوان یک احساس تیز و پریشانی توصیف می‌شود که می‌تواند کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار دهد. این نوع درد بیشتر در ناحیه ساق پا، عضلات پشت زانو و ران‌ها حس می‌شود. اوج دردهای رشد معمولاً در سنین۱۱ تا۱۵ سالگی اتفاق می‌افتد و همزمان با افزایش قد کودک شدت می‌یابد.
به خوبی می‌دانید که همه کودکان به این درد دچار نمی‌شوند، اما در برخی موارد می‌تواند نشان‌دهنده وجود یک بیماری پنهان باشد. بنابراین هنگام مشاهده علائم نگران‌کننده، بهترین گزینه مراجعه به پزشک متخصص یا فیزیوتراپیست است.
علائم درد رشد چیست؟
احساس دردهای رشد در کودکان ممکن است متفاوت باشد؛ در حالی‌که برخی از کودکان این دردها را به شدت احساس می‌کنند، دیگران ممکن است هیچواکنش خاصی نسبت به آن نداشته باشند.
معمولاً کودکان به صورت روزانه این درد را احساس نمی‌کنند و این دردها می‌تواند به صورت ناگهانی بروز و سپس ناپدید شود. گاهاً ممکن است دردهای رشد برای مدت‌های طولانی وجود داشته باشند، اما معمولاً آنان خواب کودک را مختل نکرده و در فعالیت‌های روزمره اش تأثیر نمی‌گذارند.
پیش‌بینی می‌شود که این نوع درد بیشتر در هر دو پا و به ویژه در نواحی بالای ناحیه زانو، پشت ساق پا یا در خود زانو حس شود. همچنین کودکانی که در حال تجربه دردهای رشد هستند، ممکن است نسبت به دردهای دیگر حساس‌تر شوند و ممکن است به همراه آن‌ها سردرد نیز بروز کند.
علائم درد رشد در سنین کودکی
این نوع درد معمولاً از سنین۳ تا۴ سالگی آغاز می‌شود و با شروع حرکت کودک خود را نشان می‌دهد. این زمان، بهترین فرصت برای تشخیص و بررسی هر اختلال احتمالی در پاهای کودکان است. پس از این سن، کودک در سنین۸ تا۹ سالگی ممکن است به درد در عضلات پا و بازو دچار شود. این دردها معمولاً در ناحیه زانو و با شدت در ساق پا احساس می‌شوند. اگر این دردها خفیف باشند و ناشی از بیماری دیگری نباشند، معمولاً به خودی خود بهبود می‌یابند و می‌توان از روش‌های خانگی مانند ماساژ برای تسکین آن‌ها استفاده کرد.
علائم درد رشد در نوجوانان
نفسی از ناحیه ساق پا و احساس ضربان در پشت آن خصوصاً در نوجوانان با افزایش سن قابل مشاهده است. همچنین این نوع درد ممکن است در جلوی ساق پا احساس شود که به دلیل کشیدگی استخوان‌ها است. به‌علاوه، ممکن است دردهایی در پشت زانوها هم وجود داشته باشد. معمولاً این دردها در هر دو پا احساس می‌شود و می‌توانند همراه با علائم دیگری مانند سردرد و درد شکمی نیز باشند.
تفاوت درد رشد با سایر دردها چیست؟
برخی بیماری‌ها و مشکلات دیگر ممکن است به درد در ناحیه پا و ساق پا منجر شوند که با درد رشد اشتباه گرفته شوند. تفاوت عمده بین درد رشد و دیگر دردهای عضلانی و استخوانی به این شکل است:
- دردها معمولاً به صورت دوره‌ای بروز کرده و معمولاً۱۰ تا۱۵ دقیقه طول می‌کشند.
- درد در هر دو طرف بدن احساس می‌شود.
- کودک ممکن است احساس درد عمیق در ناحیه مفاصل کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
با وجود اینکه درد رشد به خودی خود نگران‌کننده نیست، اما بهتر است به علائم دیگری نیز توجه کنید که ممکن است نشانه‌های دیگری باشد:
- احساس درد در صبح
- تب
- قرمزی یا تورم
- ضعف در حرکت
- لنگیدن
- کاهش اشتها
- خستگی مفرط
- حساسیت غیرعادی به لمس
- رفتار غیرطبیعی یا تغییرات در رفتار
دردهای ناشی از رشد معمولاً تأثیری بر روی فعالیت‌های روزمره کودک نمی‌گذارند. اما اگر هر یک از علائم ذکرشده را مشاهده کردید، برای معاینه و مشاوره به پزشک مراجعه کنید.
زمانی که باید به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- احساس درد در یک پا
- وجود آسیب ناشی از زمین خوردن
- تب همراه با درد
- کاهش اشتها
- لنگیدن یا سختی در حرکت
- نقاط قرمز و متورم و دردناک در مفاصل
- احساس خستگی، ضعف و کاهش وزن
دلایل درد رشد چیست؟
تاکنون علت واقعی دردهای رشد به‌طور روشن مشخص نشده است و معلوم نیست که آیا واقعاً به معنای رشد دردناک است یا خیر. بعضی از محققان سندروم پای خسته را به عنوان یکی از دلایل درد رشد معرفی می‌کنند. برای اطلاعات بیشتر درباره دلایل این دردها با ما همراه باشید.
آیا درد رشد به خاطر مشکلات استخوانی است؟
در حال حاضر توضیح مشخصی برای ارتباط میان دردهای رشد و مشکلات مرتبط با استخوان با توجه به آنچه که شناخته شده وجود ندارد. به نظر می‌رسد که بسیاری از این دردها ناشی از فعالیت‌های زیاد و یا مسائل بهداشتی زمینه‌ای باشد.
چرا کودکان در حال رشد دردی را حس می‌کنند؟
پاسخ به این سوال می‌تواند پیچیده باشد. با وجود نام “درد رشد”، شواهد معتبری وجود ندارد که نشان دهد این دردها به‌طور مستقیم با جهش‌های ژنتیکی مرتبط‌اند. معمولاً این دردها در نتیجه‌ای از فعالیت‌های بدنی بیش از حد کودکان مانند دویدن، پریدن و بالا رفتن ایجاد می‌شود.
دردهای رشد به‌طور معمول بعد از انجام فعالیت‌های شدید جسمانی در یک روز ایجاد می‌شوند. همچنین این دردها ممکن است با مشکلات دیگری اشتباه گرفته شوند و این مسئله ممکن است به ایجاد دردهای غیرقابل توجیه منجر شود.
دلایل دردهای رشد در نوجوانان چیست؟
نوجوانان در سنین۱۳ تا۱۶ سالگی بالاترین سطح فعالیت فیزیکی را تجربه می‌کنند. بنابراین احتمال بروز دردهای جسمانی، از جمله درد رشد، در این دوران طبیعی است. از جمله دلایل بروز این دردها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. افزایش فعالیت بدنی
این موضوع ممکن است باعث آسیب‌های جزئی و درد در عضلات برخی از کودکان شود. والدین باید به آن‌ها اطمینان دهند که این دردها موقتی بوده و به زودی خوب خواهد شد.
۲. عادات نادرست نشستن و ایستادن
تکنیک‌های نادرست نشستن، ایستادن و راه رفتن فشار زیادی را به عضلات و مفاصل بدن وارد می‌کند. اینجاست که باید به آن‌ها نحوه نشستن و ایستادن درست را آموزش داد و از آسیب‌دیدگی جلوگیری کرد.
۳. استرس و اضطراب
نگرانی‌های ناشی از بلوغ و بزرگ شدن ممکن است با استرس و اضطراب همراه شود. این وضعیت می‌تواند به بروز دردهای جسمانی منجر گردد. به همین دلیل، والدین بهتر است با نوجوانان خود راجع به موضوعات مربوط به بلوغ و احساساتشان صحبت کنند.
چگونه درد رشد تشخیص داده می‌شود؟
اگر علائم درد را مشاهده کردید، بهتر است برای بررسی دقیق‌تر به پزشک مراجعه کنید. پزشک معمولاً پس از انجام معاینه فیزیکی، سوالاتی درباره سوابق پزشکی، رفتارها و مسائل دیگر خواهد پرسید. برای حصول اطمینان از تشخیص درست باید به پزشک کمک کنید. پس از این مرحله، ممکن است پزشک آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
- آزمایش هورمون‌های رشد
- آزمایش‌های خون
- سی‌تی‌اسکن
- رادیوگرافی
- سونوگرافی
در نهایت، با توجه به نظر پزشک، درمان‌های مناسب انتخاب خواهد شد.
آیا درد رشد می‌تواند نشانه یک بیماری دیگر باشد؟
بله! پس از بررسی‌های پزشکی، اگر کودک همچنان از درد رنج می‌برد، ممکن است نشان‌دهنده وجود بیماری‌های دیگری باشد، از جمله موارد زیر:
- عفونت‌های داخلی
- شکستگی‌ها
- تومورهای استخوانی
- سرطان خون
- آرتریت روماتوئید نوجوانان
این بیماری‌ها علائم خاص خود را دارند، از جمله：
- درد متمرکز در ناحیه خاصی از بدن
- تب همراه با دردهای استخوانی
- درد شدید در مفاصل خاص
- عدم توانایی در تحمل وزن روی یک پا
- لنگیدن در حین راه رفتن
درمان دارویی درد رشد چیست؟
اگر دردها کاهش نیافتند، با مشورت پزشک می‌توانید از مسکّن‌ها همچون ایبوپروفن یا استامینوفن استفاده کنید.
به هیچ عنوان به کودک آسپرین ندهید، زیرا مصرف آسپرین در سنین پایین ممکن است منجر به بروز بیماری جدی به نام سندرم ری شود. پزشک می‌تواند داروهایی مانند ایبوپروفن را برای کنترل درد تجویز نماید.
این داروها با کاهش ترشح مواد شیمیایی مضر از سلول‌های ایمنی به کاهش التهاب و درد کمک می‌کنند. دوز دارو مطابق با عکس‌العمل کودک به دارو تنظیم می‌شود. کودک باید تا دستور پزشک به مصرف دارو ادامه دهد.
در برخی موارد، پزشکان ممکن است کورتیکواستروئیدها را تجویز کنند، اما معمولاً سعی می‌کنند که این داروها را در کمترین دوز ممکن تجویز نمایند.
روش‌های خانگی برای کاهش درد رشد چیست؟
اگر تشخیص پزشک نشان دهد که درد ناشی از رشد است، به عنوان والدین می‌توانید در منزل اقدامات زیر را انجام دهید:
- استفاده از حوله گرم برای ماساژ پاها
- استفاده از روغن‌های آروماتراپی برای آرامش
- انجام حرکات ورزشی مناسب روزانه
- ماساژ با روغن زیتون یا پماد
- تنظیم رژیم غذایی و مصرف بیشتر ویتامین C و مرکبات
- ایجاد آرامش روحی برای کودک
نتیجه‌گیری و نکات برای مراجعه به پزشک
دردهای رشد می‌توانند به‌طور ناگهانی کودک یا نوجوان را درگیر کنند و باعث اختلالاتی مثل بی‌خوابی شوند. بنابراین در صورت مشاهده علائم مشکوک، به سرعت به پزشک مراجعه کنید. دردهای رشد به خودی خود معمولاً ایجاد موارد زیر نمی‌کنند:
- تب
- قرمزی یا تورم
- سست و دردناک شدن مفاصل
در صورت بروز این علائم، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
