زانو به عنوان یکی از مفاصل مهم بدن تحت تأثیر بیماری آرتروز قرار می‌گیرد که با نام ساییدگی زانو (آرتروز زانو)نیز شناخته می‌شود. این اختلال به علت فرسایش و تخریب تدریجی غضروف مفصل ایجاد می‌شود. در این حالت، یا تمامی غضروف مفصلی از بین می‌رود یا فقط بخشی از آن دچار تخریب می‌شود. این به نوبه خود باعث ساییدگی استخوان‌های زانو می‌شود و می‌تواند منجر به ایجاد تغییراتی در شکل استخوان‌ها یا حتی زائده‌های استخوانی (استئوفیت‌ها) شود. همچنین، غشای سینوویال زانو ممکن است دچار التهاب گردد. تغییرات به وجود آمده می‌تواند منجر به بروز علائم آزاردهنده مانند درد و سفتی در ناحیه زانو شود.که در ادامه با آن بیشتر آشنا میشوید.وهمچنین ما در کلینیک تخصصی فیزیوتراپی مربوطی خدماتی از جمله فیزیوتراپی در منزل را ارائه میدهیم.
انواع آرتروز زانو
این بیماری بیشتر در سنین بالای ۴۵ سال مشاهده می‌شود و به دو نوع عمده تقسیم می‌گردد:
- آرتروز اولیه: این نوع بدون دلیل خاص و مشخصی بروز می‌کند.
- آرتروز ثانویه: این نوع به خاطر توزیع غیرطبیعی نیرو در نواحی مختلف مفصل ایجاد می‌شود و معمولا پس از آسیب‌های جسمی یا بیماری‌های مرتبط با غضروف مانند آرتریت روماتوئید دیده می‌شود.
علائم بیماری آرتروز زانو
آرتروز زانو یکی از دردناک‌ترین اختلالات مفصلی به شمار می‌آید که می‌تواند بر دیگر نواحی بدن از جمله دست‌ها، لگن و ستون فقرات نیز تأثیر بگذارد. بروز علائم این بیماری ممکن است برای هر فردی متفاوت باشد و معمولاً به تدریج پیشرفت می‌کند. از بیشترین نشانه‌های آرتروز زانو می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
- درد زانو که به آرامی شروع می‌شود و با فعالیت بدتر می‌گردد.
- سفتی و ورم در ناحیه زانو
- درد زانو به ویژه پس از نشستن یا استراحت طولانی
- کاهش توانایی در انجام فعالیت‌های روزمره
- خروج صدای ترک خوردن از زانو در حین حرکت
- مشکل در تحمل وزن بر روی پای آسیب‌دیده
گروه‌های در معرض خطر ابتلا به آرتروز زانو
- این بیماری بیشتر افراد بالای ۴۵ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- حدود ۶ درصد از بزرگسالان به نوعی از این بیماری مبتلا هستند.
- زنان نسبت به مردان بیشتر در خطر ابتلا به این نوع آرتروز قرار دارند.
- تقریباً ۱۳ درصد از زنان و ۱۰ درصد از مردان بالای ۶۰ سال با این مشکلات مواجه‌اند.
- در میان افراد بالای ۷۰ سال، شیوع آن به ۴۰ درصد می‌رسد.
- با افزایش امید به زندگی و شیوع چاقی، آمار مبتلایان همچنان روند صعودی دارد.
- با وجود درد و کاهش عملکرد، بسیاری از افراد مبتلا لزوماً علائم آشکاری ندارند. به عنوان مثال، تنها ۱۵ درصد از افرادی که نتایج تصویربرداری نشان‌دهنده آرتروز زانو داشته‌اند، دچار علائم بوده‌اند.
دلایل بروز آرتروز زانو
آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین اختلالات مفصلی در سطح جهان است و به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شود. آرتروز اولیه معمولاً به دلیل افزایش سن و مرور زمان اتفاق می‌افتد، در حالی که آرتروز ثانویه به دلایل مشخصی بروز می‌کند. علاوه بر این دلایل می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
- چاقی: افزایش وزن بیش از حد فشار زیادی به مفاصل، به ویژه زانو وارد می‌کند.
- بی‌ثباتی مفصل (هایپرموبیلیتی مفاصل)
- انحرافات مفصلی مانند زانوی ضربدری یا زانوی پرانتزی
- آسیب‌های مفصلی مانند شکستگی در سطح مفصل
- نقایص مادرزادی
- سابقه خانوادگی ابتلاء به آرتروز
- علل متابولیکی مانند راشیتیسم
راهبرد‌های تشخیص آرتروز زانو
۱– آزمایش خون: این نوع آزمایش می‌تواند در تشخیص به پزشک کمک کند و علل دیگر درد مفاصل نظیر آرتریت روماتوئید را رد کند.
۲– معاینات فیزیکی: در این مرحله، پزشک به بررسی زانو از لحاظ حساسیت، ورم، قرمزی و توانایی انعطاف‌پذیری می‌پردازد.
۳– آزمایشات تصویربرداری:
- آزمایش اشعه ایکس: در این تصاویر نمی‌توان غضروف را مشاهده کرد، اما از بین رفتن آن قابل مشاهده است. به عبارتی، این تصاویر برای بررسی شدت تخریب غضروف و ایجاد زائده‌های استخوانی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- ام آر آی: این روش تصویربرداری تصاویری با وضوح بالا از غضروف و سایر بافت‌ها ارائه می‌دهد که به تشخیص ناهنجاری‌های معمول آرتروز کمک می‌کند.
۴– آرتروسنتز: در این فرایند مایع مفصلی با استفاده از سوزن استریل کشیده می‌شود و برای بررسی احتمالی وجود نقرس یا عفونت مورد آزمایش قرار می‌گیرد.
۵– آرتروسکوپی: این روش جراحی به پزشک اجازه می‌دهد با قرار دادن دوربینی در مفصل آسیب‌دیده، اطلاعات دقیقی درباره آسیب‌های ناشی از آرتروز به‌دست آورد.
فیزیوتراپی به عنوان اولین گزینه درمان آرتروز زانو
فیزیوتراپی به عنوان رویکرد اولیه برای درمان آرتروز زانو محسوب می‌شود. متخصصان فیزیوتراپی می‌توانند تمرینات تقویتی برای افزایش قدرت عضلات اطراف زانو و بهبود دامنه حرکتی بیمار تجویز کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که ترکیب تمرینات فیزیوتراپی با برنامه‌های ورزشی خانگی، اثرات مثبت بیشتری دارد.
پروسه فیزیوتراپی معمولاً شامل موارد زیر است:
- درمان دستی که به تسکین درد و افزایش انعطاف‌پذیری و کارایی زانو منجر می‌شود.
- آزادسازی عضلات اطراف زانو برای کاهش درد و بهبود کارکرد عضلات.
- استفاده از تکنیک‌های الکتروتراپی و لیزر برای کاهش التهاب و درد زانو.
- آموزش فرد برای انجام تمرینات به شکل صحیح و زیر نظر متخصص.
- تقویت عضلات دور زانو از طریق ورزش برای افزایش پایداری مفصل و کاهش درد.
- تمرینات کششی برای حفظ تحرک و انعطاف‌پذیری زانو.
- مشاوره برای کاهش وزن به علت اثر مثبت کاهش وزن حتی در مقادیر کم بر روی کاهش درد.
- استفاده از بریس‌های حمایتی برای زانو.
روش‌های خانگی برای مدیریت آرتروز زانو
فعالیت بدنی تحت نظر پزشک بهترین روش برای کنترل آرتروز زانو است. ورزش می‌تواند تحرک مفاصل را بهبود بخشد و کیفیت کلی زندگی را افزایش دهد. فعالیت‌هایی مانند شنا، یوگا، دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی به عنوان روش‌های ایمن و موثر شناسایی شده‌اند که فشار کمتری به مفصل زانو وارد می‌آورند.
سوالات متداول (FAQ)
- آیا آرتروز زانو فقط در افراد مسن رخ می‌دهد؟ خیر، هر چند که احتمال بروز آن در سنین بالاتر بیشتر است، اما افراد جوان نیز ممکن است به دلایل مختلف به این بیماری مبتلا شوند.
- آیا تغییرات در سبک زندگی می‌تواند به بهبود آرتروز زانو کمک کند؟ بله، کاهش وزن و انجام تمرینات مناسب می‌تواند به کاهش علائم بیماری کمک کند.
- از چه روش‌هایی می‌توان برای تسکین درد زانو استفاده کرد؟ روش‌های مختلفی وجود دارند، از جمله فیزیوتراپی، داروهای مسکن و تغییر رژیم غذایی.
- آیا امکان پیشگیری از آرتروز زانو وجود دارد؟ با رعایت یک سبک زندگی سالم و اجتناب از عوامل خطر می‌توان احتمال بروز این بیماری را کاهش داد.
